Η χημεία του σαπουνιού.

Τα χειροποίητα σαπούνια είναι μια συναρπαστική ενασχόληση. Ποια είναι όμως τα μυστικά που κρύβονται πίσω από αυτό που αποκαλούμε “η χημεία του σαπουνιού”; Σ’ αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τη διαδικασία  παρασκευής σαπουνιού. Επίσης τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται σαν καθαριστικό προϊόν.

Χημική σύσταση του σαπουνιού.

Από χημικής άποψης, το σαπούνι είναι ουσιαστικά ένα οργανικό άλας. Από τις βασικές γνώσεις χημείας γνωρίζουμε ότι ένα άλας δημιουργείτε όταν αντιδράσει χημικά ένα οξύ με μια βάση. Στην περίπτωση των σαπουνιών το οξύ μας βρίσκεται κρυμμένο μέσα στα διάφορα έλαια (φυτικά ή ζωικά) ενώ η βάση είναι συνήθως διάλυμα υδροξείδιο του νατρίου (NaOH) γνωστή σε όλους μας και σαν καυστική σόδα. Θεωρητικά μπορεί να σαπωνοποιηθεί οποιοδήποτε έλαιο με μια μεγάλη γκάμα βάσεων. Σαπωνοποίηση ορίζεται η αλκαλική υδρόλυση των εστέρων λιπαρών οξέων.

Μηχανισμός λειτουργίας ενός σαπουνιού – “Η χημεία του σαπουνιού”.

Το αποτέλεσμα αυτής της χημικής αντίδρασης είναι η παραγωγή ενός μορίου γλυκερίνης και τριών μορίων άλατος που αποκαλούμε σαπούνι. Κάθε μόριο σαπουνιού έχει μια μακρυά αλυσίδα υδρογονανθράκων την οποία αποκαλούμε “ουρά”. Αυτή ενώνεται με ένα καρβοξυλικό άλας το οποίο συνήθως αποκαλούμε “κεφάλι”. 

Το σαπούνι είναι ένα εξαιρετικό καθαριστικό εξαιτίας της ικανότητας του να λειτουργεί σαν γαλακτωματοποιητικός παράγοντας. Ο γαλακτωματοποιητής έχει την ιδιότητα να αναμιγνύει δυο μη αναμίξιμα υγρά μεταξύ τους. Στην δική μας περίπτωση την λιπαρή βρωμιά του σώματος μας με το νερό. Το μόριο του σαπουνιού όπως έχουμε αναφέρει αποτελείται από δυο τμήματα, την “ουρά” η οποία έχει την ικανότητα να προσκολλάται στην βρομιά και το “κεφάλι” το οποίο έχει την ικανότητα να ενώνεται με τα  μόρια του νερού. Καθαρίζοντας το σώμα μας με σαπούνι και νερό οι “πεινασμένες” για βρόμικο έλαιο άκρες του σαπουνιού κολλάνε επάνω στη λιπαρή βρομιά και δημιουργούν μια σφαίρα που στην επιφάνεια της έχει τα “πεινασμένα κεφάλια” για νερό. Όταν θα ξεπλύνουμε με νερό απομακρύνονται αυτές οι συσσωματώσεις μορίων σαπουνιού και βρόμικης λιπαρότητας και μένει η γνωστή σε όλους μας καθαρότητα στο σώμα.

Η γλυκερίνη και τα οφέλη της.

Αφήσαμε για το τέλος το δεύτερο συστατικό της χημικής αντίδρασης, τη γλυκερίνη ή γλυκερόλη όπως είναι η χημική ονομασία της. Πολλοί μας ρωτάνε για ποιο λόγο τα χειροποίητα σαπούνια είναι τόσο ενυδατικά σε σχέση μ’ αυτά του εμπορίου. Εκτός από την ποιότητα των πρώτων υλών και την απουσία χημικών πρόσμικτων, ο σημαντικότερος λόγος είναι η ύπαρξη της φυσικής γλυκερίνης μέσα στο χειροποίητο σαπούνι. Οι βιομηχανίες παρασκευής σαπουνιού αφαιρούν τη γλυκερίνη για να τη χρησιμοποιήσουν σε άλλες εφαρμογές, πιο κερδοφόρες. Όπως είναι αυτονόητο, το χειροποίητο σαπούνι δεν έχει υποστεί κανενός είδους τέτοια επεξεργασία και διατηρεί όλη τη ποσότητα γλυκερίνης, που παράχθηκε κατά τη σαπωνοποίηση, καθιστώντας το ποιοτικά και καλλυντικά σαφώς ανώτερο από τα βιομηχανικά σαπούνια.